Muhammad Iqbal: Song of the Laborer (From Persian)

This singular poem by Muhammad Iqbal, the last of the Indo-Persian poets, written presumably in the early 1920s, is from the Payām-i Mašriq, a collection of Persian poems in which the poet addressed himself to the West, in response to Goethe's West-Östlicher Divan. Though Iqbal distrusted Hāfiz (as Plato loathed all poets) for being too distractingly beautiful, much of the final half of this poem is amuˁāraḍa or contrafactum riffing off of (and responding to) one of Hāfiz' most famous ghazals.

Song of the Laborer
By Muhammad Iqbāl
Translated by A.Z. Foreman

The worker, clad in cotton, toils to make　　
the silken robe the idle rich man wears.　
Gems in my master's ring are my brow's sweat.　 
The rubies of his reins are my child's tears.　
The Church is fat from leeching on my blood.　
My arm's the muscle of a kingdom's heirs.　
　My tears bid deserts bloom as dawn wind blows
　and my heart's blood is glistening in the rose. 

Come, for the harp of time is tense with song!　
Pour a wine strong enough to melt the glass.　
Let's give new order to the tavern-masters　
and bring the whole old tavern down at last.　
Avenge the flower on all who razed the garden,　
and seek for rose and bud a better cast.　
　How long shall we be moths that fall for flame?　　
　How long shall we forget ourselves in shame?


The Original:

نوای مزدور

محمد اقبال

ز مزد بندۂ کرپاس پوش محنت کش　　نصیب خواجۂ ناکردہ کار رخت حریر

ز خوی فشانی من لعل خاتم والی　　ز اشک کودک من گوہر ستام امیر

ز خون من چو زلو فربہی کلیسا را　　بزور بازوی من دست سلطنت ہمہ گیر

　　　　　　خرابہ رشک گلستان ز گریۂ سحرم

　　　　　　شباب لالہ و گل از طراوت جگرم

بیا کہ تازہ نوا می تراود از رگ ساز　　مئی کہ شیشہ گدازد بہ ساغر اندازیم

مغان و دیر مغان را نظام تازہ دہیم　　بنای میکدہ ہای کہن بر اندازیم

ز رہزنان چمن انتقام لالہ کشیم　　بہ بزم غنچہ و گل طرح دیگر اندازیم

　　　　　　بہ طوف شمع چو پروانہ زیستن تا کی؟

　　　　　　ز خویش اینہمہ بیگانہ زیستن تا کی؟

Romanization:

Zi muzd-i banda-i kirpāspōš-i mihnatkaš
Nasīb-i xwāja-i nākardakār raxt-i harīr
Zi xōy-i fašānī-i man la'l-i xātim-i wālī
Zi ašk-i kōdak-i man gawhar-i sitām-i amīr
Zi xūn-i man čo zalū farbihī Kalīsārā
Bizōr-i bāzō-i man dast-i saltanat hamagīr
Xarāba rašk-i gulistān zi girya-i saharam
Šabāb-i lāla o gul az tarāwat-i jigaram

Biā ki tāza nawā mētarāwad az rag-i sāz
Maī ki šīša gudāzad ba sāɣar andāzēm
Muɣān o dēr-i muɣānrā nizām-i tāza dahēm
Ba nāy-i maykadahā-i kuhan bar andāzēm
Zi rahzanān-i čaman intiqām-i lāla kašēm
Ba bazm-i ɣunča o gul tarh-i dīgar andāzēm
Ba tawf-i šam' čo parwāna zīstan tā kay?
Zi xwēš īnhama bēgāna zīstan tā kay?

Тоҷикӣ:

Зи музди бандаи кирпоспӯши меҳнаткаш
　Насиби хоҷаи нокардакор рахти ҳарир
Зи хӯи фашонии ман лаъли хотими воли
　Зи ашки кӯдаки ман гавҳари ситоми амир
Зи хуни ман чу залу фарбеҳӣ калисоро
　Бизӯри бозӯи ман дасти салтанат ҳамагир
　　Хароба рашки гулистон зи гиряи саҳарам
　　Шабони лолаву гул аз таровати ҷигарам

Биё ки тоза наво метаровад аз раги соз
　Маъӣ ки шиша гудозад ба соғар андозем
Муғону дери муғонро низоми тоза деҳем
　Бинойи майкадаҳои куҳан бар андозем
Зи раҳзанони чаман интиқоми лола кашем
　Ба базми ғунчаву гул тарҳи дигар андозем
　　Ба тавфи шамъ чу парвона зистан то кай?
　　Зи хеш инҳама бегона зистан то кай?