Anonymous: Opening of "Charlemagne and Elfguest" (From Middle Dutch)

"Karel ende Elegast", a medieval Romance about Charlemagne going out stealing in the middle of night on God’s orders, and in the process discovering a conspiracy on his life, is among the most famous pieces of Middle Dutch literature. Surprisingly I can't find anyone who has done a verse-translation into English. I guess if you want a thing done right, you gotta do it your own self. I here translate the first 82 lines of it. 

Opening of Charlemagne and Elfguest
Anonymous
Translated by A.Z. Foreman

There is a real true history
I can tell you. Listen to me:

It happened just as evening fell
While Charlemagne was sleeping well
Along the Rhine at Ingelheim.
The land was all his. At the time 
He was both emperor and king.
Hear what a true yet wondrous thing
Happened Charlemagne back then
(Remembered still by many men)
One night at Palace Ingelheim 
Where he had planned in one day's time
To hold court and wear his crown
So to magnify his renown. 

Now as the king in slumber lay
A holy angel called his way. 
So the king suddenly woke
At these words that angel spoke.
He said "Get up now, noble man.
Get dressed quickly as you can,
Arm yourself. Go out and steal.
God himself bid me reveal
This task to you. He is Lord on high.
Do it, or in dishonor die. 
Unless you ride tonight and thieve,
Evil will befall you. Believe:  
It will be the end of you.
You will die, your life be through
Before this next court finishes.
So now, take good heed of this
And go out stealing. Take your chance. 
Take your shield and take your lance.
Arm yourself. Go, mount your steed
And do not dally. Ride with speed."
This the king heard, open-eared.
It struck him as rather weird. 
There was no one to be seen,
He wondered what that voice might mean.
He assumed he'd dreamt it, and then
Paid it no mind. But once again 
Spoke the heavens' messenger
Angrily to the emperor:
"Get UP Charles. Go out and steal.
 God hath sent me to reveal
This His will. Go out. Ride on.
Do it, or your life is done."
This and nothing more said he.
And the king cried "Mercy me!"
Upset as he had ever been
"What does this freakish happening mean?
Are elf-delusions making me blunder
With figments of this monstrous wonder?
Oh God in heaven, honestly
What need even is there for me
To go out stealing? I am so rich,
There is no man with whom I'd switch,
No man on earth, not king or count,
Whose wealth amounts to my amount,
Unless he is my vassal too
And gives me service as my due.
My land is so massive, there
Is nothing like it anywhere. 
The land is entirely mine
From Cologne upon the Rhine
To as far as Rome which none
Own but the emperor alone.
I am king and my wife queen
From the eastern Danube's stream
To the wild and western sea.
And there's still more that belongs to me:
There's Galicia and Spain
Which I won by battle's reign
When I chased the heathen out
So now it's mine without a doubt. 
Why would I need to thieve at all
Like some pathetic criminal?

Why does God bid this of me?

I would hate to break his decree.

But did he really bid me thieve?

It's a struggle to believe

That the Mighty King of Kings

Wills me the shame of stealing things." 

Audio of me reading the first 76 lines of the original in Middle Dutch:

A. Z. Foreman · Uittreksel van "Karel ende Elegast" in het Middelnederlands vorgelezen

The Original:

Vraeye historie ende al waer 

mach ic u tellen, hoorter naer. 

Het was op enen avontstonde 

dat Karel slapen begonde 

tEngelem op den Rijn.

Dlant was alle gader sijn.

Hi was keyser ende coninc mede. 

Hoort hier wonder ende waerhede! 

Wat den coninc daer ghevel,

dat weten noch die menige wel. 

tEnghelem al daer hi lach

ende waende op den anderen dach 

crone draghen ende houden hof 


omme te meerner sinen lof.

Daer die coninc lach ende sliep, 

een heilich engel aen hem riep, 

so dat die coninc ontbrac

biden woerden die dengel sprac 

hij seyde: “Staet op, edel man. 

Doet haestelic u cleeder an, 

wapent u ende vaert stelen, 

God die hiet mi u bevelen,

die in hemelrike is here,

of ghi verliest lijf ende eere.

En steeldi in deser nacht niet, 

so is u evel gheschiet.

Ghi sulter omme sterven 

ende uwes levens derven

eer emmermeer scheit dit hof.

Nu verwacht u daer of,

vaert stelen of ghi wilt.

Neemt uwen speere ende uwen schilt, 

wapent u, sit op u paert

haestelic ende niet en spaert.

Dit verhoorde die coninc.

Het docht hem een vreemde dinc, 

want hi daer niemant en sach, 

wat dat roepen bedieden mach.

Hi waendet slapende hebben gehoort 

ende hilt hem niet an dat woert. 

Dengel die van Gode quam,

sprac ten coninc als die was gram: 

“Staet op, Karel, ende vaert stelen, 

God die hiet my u bevelen

ende ontbiedet u te voren,

anders hebdi u lijf verloren.”

Met dien woerde sweech hi.

Ende die coninc riep “Ay mi,” 

als die seere was vereent.

“Wat ist dat dit wonder meent? 

Ist alfs ghedroch dat mi quelt 

endit grote wonder telt?

Ay, hemelsche drochtijn, 

wat node soude mij sijn 

te stelene? Ic ben so rike.

En is man in aertrijcke,

weder coninc noch graven,

die so rijc sijn van haven,

sine moeten mi sijn onderdaen 

ende te minen diensten staen.

Mijn lant is so groot,

men vint nyewers sijns ghenoot.

Dlant is algader mijn

tote Colene opten Rijn 

ende tote Romen voort,

alst den keyser toe behoort.

 Ic ben here, mijn wijf is vrouwe,

oest totter wilder Denouwe

ende west totter wilder see.

Nochtans heb ic goets veel meer:

Galissien en Spandien lant,

dat ic selve wan mitter hant,

ende ic die heydene verdreef,

dat mi dlant alleene bleef.

Wat node soude mi sijn dan 

te stelene ellendich man?

Waer om ontbiedet mi dit God? 

Node brekic sijn ghebot - 

wistic dat hijt mi ontbode.

En mochs niet gheloven node 

dat mi God die lachter onste 

dat ic te stelen begonste.”

Jan Slauerhoff: Dame Seule (From Dutch)

Dame Seule
By Jan Slauerhoff
Translated by A.Z. Foreman

Deep in willow shade such loneliness 
She feels, she gives her own shoulder a caress.
Her small hand, ravished by the curve that flows
In naked beauty over the summer dress,
Sinks down, and wanders...she sits up, blushing, and goes
Back to her modest task of hemming clothes.

The Original:

Dame Seule

Zij voelt zich onder 't donker van de boomen
Zoo eenzaam, dat zij zelf haar schouder liefkoost.
Haar handje, met de ronding ingenomen,
Die over 't zomerkleed is bloot gekomen,
Daalt af, dwaalt af; zij richt zich op en bloost,
Gaat dan weer voort een kleedingstuk te zoomen.

Luuk Gruwez: Gender (From Dutch)

Gender
By Luuk Gruwez
Translated by A.Z. Foreman

In men it's cold and and frequently December.
In women it is mainly May.
They want to shimmer all their lives,
To go disguised from head to toe
To keep from shriveling dead until it's time.
They go on striving to go on.

In men it's cold then comes to a dead end.
And my God are they nuts about their endings!
Because men rattle their whole load out,
Are cocked and loaded in themselves,
They spend life stiffening till Kingdom Come.

Women are driven by a gentler gender
Wherein things blossom, things outbosom,
And where they store up tenderness,
Homesickness for a lake in Switzerland.
They're fond of giving rise and husbanding.

In men it's wartime with no time to waste.
In women birth stays born unto the grave.
They bat their eyelids for a while,
Spark, toss and churn from side to side
And a brave generation is engendered
And one brave man's enough for genocide.

In men it's cold and frequently December
In women it is always May.


Many thanks to: Anna Lieske for explaining Dutch sexual slang to me, and to Maartje Wenting for noticing a screwup in my English.

The Original

Het Geslacht

In mannen is het koud en vaak december.
In vrouwen is het meestal mei.
Zij willen glimmen, levenslang,
vermommen zich van top tot teen
om niet voortijdig te verschrompelen.
Zij blijven bezig met verblijven.

In mannen is het koud en houdt het op.
Mijn God, hoe dol zijn zij op eindigen.
Want mannen rammelen zich klaar
en zwaargewapend met zichzelf,
besteden zij hun dagen aan verstijven.

In vrouwen heerst een soepeler geslacht
waarin iets bloesemt, iets ontboezemt,
en waar zij tederheid bewaren
of heimwee naar een meer in Zwitserland.
Zij houden van beginnen en behouden.

In mannen is het oorlog, niets dan oorlog.
In vrouwen wordt geboren, totterdood.
Zij knipperen een poosje met hun ogen,
zij fonkelen, zij woelen even
en daar ontstaat een dapper nageslacht.
Eén man volstaat en het wordt afgeslacht.

In mannen is het koud en vaak december,
in vrouwen is het altijd mei.

Paul Van Ostaijen: Mythos (From Dutch)

Mythos
By Paul Van Ostaijen
Translated by A.Z. Foreman
Click to hear me recite the Dutch

A tall hand juts in the night
And it juts before the night
for the night alone is yonder blueness
at the endpoint of my eyes
and before the blue night there slides the dive of one white dove
If a white hare should slide before your eyes
Over the street, beware
It takes your life on over
From the one scale to the other
And you do not know
What this all signifies.

The Original:

Mythos
Paul Van Ostaijen

Een hoge hand steekt in de nacht
en zij steekt vóór de nacht
omdat de nacht alleen is gene blauwheid
aan 't einde van mijn ogen
en vóór de blauwe nacht schuift éen witte duif
zo een witte haas schuift voor uw ogen
over de straat neem u in acht
hij draagt uw leven over
van d'ene schaal naar d'andere
en gij weet niet
wat dit beduidt

Maurice Gilliams: Dying in Antwerp (From Dutch)

Dying in Antwerp
By Maurice Gilliams
Translated by A.Z. Foreman
Click to hear me recite the original Dutch
Click to hear me recite the English translation

The old stone angel on the cathedral roof
Raises his scales at midnight for all the collapsed.
The army of lice cracks. The piss of cats
Sprays crooked alleyways no draft blows through

Flattened against the knolls of not a sound,
With feet asprawl under a rind of sleep,
Blood curdled in the throat, the skull plucked clean
To baldness- the Cocks of Torment stink about.

Here fall the rosary beads away and out of mind;
No mystery remains of flesh and bone
Where emptiness in emptiness abides.

The house of rooms, the town of streets: O no
Leave the Clock well alone. Drink wine, count gold.
The dirt rots underground. Pray not for the skeleton.

The Original:

Sterven te Antwerpen

De stenen engel aan de Cathedraal
heft zijn balans te middernacht voor die bezwijken.
Het heir der luizen kraakt. De katten zijken
in kromme gangen waar geen tocht door jaagt.

Gelegerd op de terpen van het zwijgen,
ten voeten uit onder een schors van slaap,
het strottenbloed gestremd, de schedel kaal
geplukt, stinken de Hanen van het lijden.

Hier gaan de kralen van de rozenkrans verloren ;
van huid en haar geen raadsel overblijft
waar ledigheid in ledigheid wil wonen.

Het huis van kamers en de stad van straten :
ai, laat de Klok met rust. Telt goud, drinkt wijn.
Het vuil rot ondergronds. Bidt niet voor het geraamte.

Bernard Dewulf: Young Son Asleep (From Dutch)

Young Son Asleep
By Bernard Dewulf
Translated by A.Z. Foreman
Click to hear me recite the original Dutch
Click to hear me recite the translation in English

It is a noonday in an everyday week.
Outside, a century is ending.
Here your sleep in the first house's ether
Murmurs into an electric ear.

Windows stand wide open to a summer
And the pidgin of one more new age
Ekes its way into our silent rooms.
Now days to come can have their day.

Here we'll live together until later.
Till I fit within you, father in a father.
Till this house sees you rehoused.
Till there it is as if I never was.

Here am I long after noonday of my own day.
I know, your head is dreamblown now.
But hear: in all our rooms there sings some thing
Of every age. Breathe in, breathe with me here.

The Original:

Zoontje slaapt
Bernard Dewulf

Het is een middag uit een dagelijkse week,
een eeuw wordt buiten afgewerkt.
In de ether van het eerste huis
ruist je slaap in een elektrisch oor.

Ramen staan wijdopen op een zomer
en tot in onze stille kamers dringt
het pidgin door van weer een nieuwe tijd.
Nu kan de toekomst komen.

Hier wonen wij tot later samen.
Tot ik in je pas, een vader in een vader.
Tot dit huis je zal verhuizen.
Tot het is alsof ik er nooit was.

Hier ben ik, na de middag van mijn dag.
Ik weet, het droomt nu in je hoofd,
maar hoor. Er zingt in onze kamers iets
van elke tijd. Adem, adem met mij door.

Hubert van Herreweghen: Migrating Birds (From Dutch)

[Revision]

Some may be interested to know that this poem was published in 1945, shortly after the German surrender that ended WWII in Europe. If you're a Dutch speaker, I sincerely apologize for the last line of my translation not being able to match the original in awesomeness. There is a limit to my powers, and the dual resonance of "rest" in the Dutch is frustratingly close to being translatable, but not quite.

Migrating Birds
By Hubert van Herreweghen
Translated by A.Z. Foreman
Click to hear me recite the original Dutch
Click to hear me recite the English translation

That summer with its total lie;
O pang we learned at autumn's hands.
Under the cloudscape, slow and high,
A blackwing bird before my eye
Wheeling for southern lands.

The wildgeese magicked into flight,
The clamoring cries of cranes that soar
Over the land in gilded light.
And then the shadow pulled down tight
In winter blackout till they trek once more.

Sensitive heart, senses laid bare!
You have no nest in east or west,
Landsick and restless here as there.
Just learn to love life everywhere
Or what is left of life and rest.

The Original:

Trekvogels

De zomer die ons heeft bedrogen;
o weemoed die de herfst ons leert.
Onder de wolken, trage en hoge,
een zwarte vogel voor mijn ogen
die naar het zuiden keert.

Magische vlucht der wilde ganzen
en kraanvogels met luid gekrijs
over het land vol gouden glansen.
Dan valt de schaduw die de ganse
winter verduistert tot de nieuwe reis.

Ontvankelijk hart, kwetsbare zinnen,
er is geen honk in oost of west
of gij zijt rusteloos, er binnen.
Leert toch het leven te beminnen
of wat er van het leven rest.

Esther Jansma: Fractal (From Dutch)

Fractal
By Esther Jansma
Translated by A.Z. Foreman

In all of its components, a rose
Is a rose, in every petal it is entire

And as the outline of this continent always
Matches the whole coast to the millimeter

And the least wisp of mist
The biggest skyfilling cloud, so

A rose right down to the smallest
Outline of each one of its petals

And the space suffused with scent-molecules
Between these petals is that rose

And doesn't know it.

The Original:

Fractal

In al haar onderdelen is een roos
roos, in ieder blad is zij volledig

zoals de omtrek van dit continent
in elke millimeter steeds de hele kust

het minste flardje damp
de grootste luchtvullende wolk gelijk is, is

een roos tot in het kleinst
van de omtrek van ieder van haar blaadjes

en de van geurmoleculen doortrokken ruimte
tussen die blaadjes: die roos

en weet het niet.

Herman Gorter: "The trees were there and still" (From Dutch)

"The trees were there and still"
By Herman Gorter
Translated by A.Z. Foreman

All the trees were still.
The air was gray
The hills that had no will
Lay a strange way.

The men were laboring 
All over the place
As if digging for treasure
But at placid pace

Things in earth's every spot

Were likely alike:
The world and the human crop
Barely alive

I walked to take in the view
Content and in dread.
My feet were good workers too
Walking under my head.

The Original:

"De bomen waren stil"
Herman Gorter

De bomen waren stil,
de lucht was grijs,
de heuvelen zonder wil
lagen op vreemde wijs.

De mannen werkten wat
rondom in de aard,
als groeven ze een schat,
maar kalm en bedaard.

Over de aarde was
waarschijnlijk alles zo,
de wereld en 't mensgewas
ze leven nauw.

Ik liep het aan te zien
bang en tevreden,
mijn voeten als goede liên
liepen beneden.

Charles Ducal: Incomplete (From Dutch)

Incomplete
By Charles Ducal
Translated by A.Z. Foreman
Click to hear me recite the original Dutch

At times, when there is nothing in me,
It happens to me: from the crowd
Along the street a long-lapsed voice
Sounds out again and watches me.

Then it's as if I've lost my way
And must head back to the old house
In its original full state
Before my hands had hollowed it out.

Amid the kept accounts and garbage cans,
There's one more thing to be retrieved,
A thing undone, a thing unplanned,
A thing I left behind so I could leave.

At times, when there is nothing in me,
It lightly brushes by my ear,
And fills my eyes and fills my voice like ink;
So incomplete. But going back

Just isn't me.

The Original:

Onvoltooid
Charles Ducal

Soms, als ik zonder inhoud ben,
gebeurt het mij dat uit de menigte
op straat een lang gedoofde stem
weer opklinkt en mij gadeslaat.

Dan is het of ik ben verdwaald
en terug moet keren naar het huis
in zijn oorspronkelijke staat,
vóór het door mij werd opgeruimd.

Of uit de boekhouding, de vuilniszak
nog iets moet worden opgediept,
iets onverrekends, iets onafs,
dat ik om weg te kunnen achterliet.

Soms, als ik zonder inhoud ben,
strijkt het toevallig langs mijn oor
en vult als inkt mijn ogen en mijn stem,
zo onvoltooid. Maar teruggaan

doe ik nooit.

Bernard Dewulf: Dido's Lament (From Dutch)

Dido's Lament
By Bernard Dewulf
Translated by A.Z. Foreman

Time is done with us.
This very night it will drive me to dawn
In another land. New daybreak there will wake me
Up at an unfathomable window.

No one is ever made for someone. Sometimes
We get knotted in the lamentation of a counterheart.
And isn't every moment, as you said, at every moment
Ready for everyone's infinity?

Infinity is over now. I want my time
And my good times. It moves our timepiece heart apace
As it fails truly for some twenty lovely lines-
But, in the mirror, it just fails you to your face.

I'm going now, dear neverman of mine. I'm of this side.
I am wrought of woman.
I hold you dear.
I hold you, dear, alone; it's how we breathe.

My new land will wash me in its streaming waters,
Rock me in its tidy beds, conceive me in its language.
I'll make a thousand pictures of you there
And your emptiness will bore and bore me as I stare.

Many thanks to: Maartje Wenting for explaining the effect of Dewulf's coinages, and to Hassan for saving me from a blunder.

The Original:

Dido's Klacht
Bernard Dewulf

De tijd is met ons klaar.
Vannacht nog rijdt hij mij de dageraad in
van een ander land. De nieuwe ochtend zal mij wekken
aan een onbegrijpelijk raam.

Niemand is voor iemand ooit gemaakt. Soms
raken wij verstrikt in het lamento van een tegenziel.
En is niet, zei je, elk moment op elk moment
bereid tot iedereens oneindigheid?

De oneindigheid is nu gedaan. Ik wil mijn tijd
en mijn geluk. Het kan ons tijdelijk hart bewegen
als het twintig mooie regels lang mislukt.
Maar in de spiegel valt het lelijk tegen.

Ik ga nu, man van mij van nooit. Ik ben van deze kant.
Ik ben van vrouw gemaakt.
Ik heb je lief.
Ik heb je lief alleen, zo ademen wij.

Mijn nieuwe land zal mij in stromend water wassen,
mij wiegen in zijn nette bedden, bedenken in zijn taal.
Ik zal er duizend fotos van je maken
en kijkend zal ik op je leegte uitgekeken raken.

Herman Gorter: The Silent Road (From Dutch)

The Silent Road
By Herman Gorter
Translated by A.Z. Foreman

The silent road
The night's moonlightened road

The trees
The ever so silently aged trees
The water
The softly tautened sated water.

And there yonder afar, the sunken sky
With its great starry lie.


The Original:

De stille weg
Herman Gorter

De stille weg
de maannachtlichte weg –

de bomen
de zo stil oudgeworden bomen –
het water
het zachtbespannen tevreeë water.

En daar achter in 't ver de neergezonken hemel
met 't sterrengefemel.